W ramach VII priorytetu Kultura Programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko przewidziano dwa sposoby wyboru projektów do dofinansowania tj.:
- w sposób konkurencyjny (podstawowa forma wyboru projektów) i
- w sposób niekonkurencyjny (w uzasadnionych przypadkach, po spełnieniu ściśle określonych warunków określonych w art. 44 ustawy z dnia 28 kwietnia 2022 r. o zasadach realizacji zadań finansowanych ze środków europejskich w perspektywie finansowej 2021–2027).
W ramach VII priorytetu Kultura FEnIKS Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego wskazał 9 projektów strategicznych o szczególnym znaczeniu dla polskiej kultury, uprawnionych do niekonkurencyjnego sposobu wyboru. Wskazane przez Ministra KiDN projekty, zostały zaakceptowane przez Ministra Funduszy i Polityki Regionalnej. Łączna wartość dofinansowania z EFRR dla ww. projektów to 341,07 mln PLN, co stanowi 85,27 % alokacji dla projektów niekonkurencyjnych na 2023 r. (400 mln PLN). Są to pierwsze decyzje rozdysponowujące środki w ramach programu FEnIKS.
Zidentyfikowane projekty to:
Muzeum Getta Warszawskiego
"Renowacja i rozbudowa zabytkowych budynków d. Szpitala Dziecięcego Bersohn i Bauman przy ul. Siennej 60/Śliskiej 51 w Warszawie wraz z ich adaptacją na cele wystawiennicze i edukacyjne oraz realizacja mediateki – części wystawy stałej Muzeum Getta Warszawskiego"
Przewidywany okres realizacji: III kw. 2023 – IV kw. 2026
Szacunkowa całkowita wartość projektu 87 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 51,70 mln PLN.
Projekt dotyczy upamiętnienia getta żydowskiego w Warszawie utworzonego przez władze niemieckie w dniu 2 października 1940 r., a zamkniętego i odizolowanego od reszty miasta w dniu 16 listopada 1940 r. Było to największe getto w całej okupowanej Europie. W kwietniu 1941 w obrębie murów „dzielnicy zamkniętej” mieszkało ponad 450 tys. osób.
Projekt obejmuje rewitalizację i rewaloryzację zabytkowych budynków dawnego szpitala oraz dawnego laboratorium na nową funkcję – siedzibę Muzeum Getta Warszawskiego. Realizacja projektu przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności Warszawy dla mieszkańców i turystów. Efektem realizacji projektu poza poprawą stanu zabytków o znaczeniu europejskim oraz zachowaniem dziedzictwa kulturowego będzie także wzrost znaczenia kultury w kreowaniu miejsc pracy i PKB oraz atrakcyjności kraju dla mieszkańców i turystów. Dzięki realizacji inwestycji zostanie poddane trwałej ochronie materialne dziedzictwo polskiej kultury, a wieloformatowy sposób jego zachowania i udostępnienia w ramach działań instytucji kultury w przestrzeni fizycznej i cyfrowej, zapewni dostęp różnorodnym grupom odbiorców, włączając grupy ze szczególnymi potrzebami.
Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów
"PANOPTIKUM – centrum kompetencji dla muzeów - wspomaganie muzeów w procesie innowacji i na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego"
Przewidywany okres realizacji: IV kw. 2022 - V kw. 2025
Szacunkowa całkowita wartość projektu 62,09 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 39,86 mln PLN.
Realizacja projektu ma na celu stworzenie miejsca, w którym odbiorcy będą mogli poznać muzeum „od kuchni”. Motywem przewodnim prowadzonych działań kulturalno-edukacyjnych będzie ukazanie różnych aspektów działalności muzealnej. Odwiedzjący będą mogli poznać nie tylko nowoczesne metody przechowywania różnorodnych zbiorów ale również poznać zawód muzealnika – oferta będzie dostosowana do odbiorców o różnych wymaganiach. W kraju nie ma palcówki łączącej te wszystkie funkcje.
Projekt będzie polegał na budowie obiektu wielofunkcyjnego odpowiadającego wszystkim rodzajom działalności prowadzonej przez muzea nazwanego segmentem B. Segment B będzie dostępny dla zwiedzających i uczestników różnych form aktywności kulturalnej, które znajdą się w programie działalności PANOPTIKUM. W wyniku realizacji projektu powstanie nowoczesna infrastruktura kultury, odpowiadająca na potrzeby współczesnych odbiorców, zapewniająca użytkownikom komfortowe i bezpieczne warunki korzystania z oferty, sprzyjająca włączenie społecznemu i edukacji kulturalnej, również poprzez eliminację barier w dostępie do kultury dla osób ze szczególnymi potrzebami.
PANOPTIKUM promuje również wielokulturowość ukazując niezwykle zróżnicowany zasób dziedzictwa zgromadzonego w polskich muzeach. Będzie to więc miejsce atrakcyjne dla zwiedzających z całego kraju i turystów zagranicznych. Segment A finansowany ze środków krajowych dotyczy budowy magazynu muzealnego.
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
"Rozbudowa i modernizacja budynku Muzeum Rzeźby Współczesnej wraz z zagospodarowaniem terenu w ramach rewitalizacji społecznej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku"
Przewidywany okres realizacji: III kw. 2024 - II kw. 2026
Szacunkowa całkowita wartość projektu 55,67 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 36,08 mln PLN.
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku to jedyny ośrodek rzeźby w Polsce – wyjątkowa instytucja w skali regionu, kraju i Europy. Łączy w sposób unikatowe funkcje: ośrodka pracy twórczej, depozytariusza narodowego zasobu dziedzictwa, muzeum i galerii sztuki, ośrodka edukacji społecznej i kulturowej, deponenta części narodowego zasobu kolekcji sztuki współczesnej, pośrednika w dystrybucji środków publicznych w ramach programu własnego „Rzeźba w przestrzeni publicznej dla Niepodległej” do społeczności lokalnych w całej Polsce. Z uwagi na wyjątkowy profil i bardzo zróżnicowaną działalność wokół sztuki rzeźby Centrum stwarza ogromne możliwości rozwojowe i animacyjne w zakresie oddziaływania na różne grupy interesariuszy, a zasięg jej oddziaływania realizuje się na wszystkich poziomach - od lokalnego po międzynarodowy.
Dzięki realizacji projektu Centrum mocniej zaakcentuje swoją pozycję mediatora pomiędzy różnymi środowiskami (m.in. twórców, naukowców, teoretyków) i grupami odbiorców, stając się swego rodzaju „hubem” kompetencyjnym. Biorąc pod uwagę pola działalności Centrum, w wyniku realizacji projektu Centrum Rzeźby Polskiej znacząco wzmocni swoje strategiczne znaczenie w regionie, jak i w skali całego kraju, będąc ważnym animatorem o promieniującej działalności na różne gałęzie kultury, sztuki, nauki i gospodarki.
Projekt partnerski: Państwowa Szkoła Muzyczna I i Il stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Zielonej Górze, Szkoła Muzyczna I i Il stopnia w Koninie, Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Przeworsku, Zespół Szkół Muzycznych w Krośnie, Zespół Szkół Muzycznych w Gdańsk-Wrzeszcz
"Rozbudowa, przebudowa i remont sal koncertowych szkół artystycznych w Polsce"
Przewidywany okres realizacji: II kw. 2024 – IV kw. 2027
Szacunkowa całkowita wartość projektu 99,93 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 79,66 mln PLN.
Przedsięwzięcie jest odpowiedzią na potrzeby współczesnego, publicznego, muzycznego szkolnictwa artystycznego I i II stopnia. Stanowi powiązanie współpracujących ze sobą szkół w jeden projekt, wdrażany wspólnie na podstawie zbliżonych założeń dotyczących realizacji wystandaryzowanych, wyposażonych w niezbędny sprzęt sal koncertowych. Jest odpowiedzią na potrzeby nie tylko szkolnictwa artystycznego, ale także społeczności lokalnych (widzów, słuchaczy, odbiorców kultury), ma zachęcać do uczestnictwa w kulturze i integracji ze sferą edukacji artystycznej.
Klamrą spinającą projekt i celem partnerstwa (różne szkoły z terenu kraju, różne doświadczenie, zróżnicowane warunki inwestycji) jest budowa i wyposażenie wzorcowych sal dla państwowych szkół muzycznych. Doświadczenia wynikające z projektu będą przekazywane innym realizatorom inwestycji tego rodzaju w obszarze publicznego szkolnictwa artystycznego.
Państwowa Szkoła Muzyczna I i II stopnia im. Mieczysława Karłowicza w Zielonej Górze
Zespół Szkół Muzycznych w Krośnie
Szkoła Muzyczna I i II stopnia w Koninie
Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia w Przeworsku
Wytwórnia Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie
"Modernizacja infrastruktury przygotowania, produkcji i postprodukcji filmowej poprzez stworzenie innowacyjnego kompleksu filmowego WFDiF, zlokalizowanego na terenie Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie przy ul. Chełmskiej 21. Etap I – Strefa Edukacji Filmowej – edukatorium z parkiem filmowym (wnioskowana kwota dofinansowania ze środków UE w ramach FEnIKS wynosi 35,06 mln zł).
Przewidywany okres realizacji: IV kw. 2024 - IV kw. 2027
Szacunkowa całkowita wartość projektu 54,12 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 35,06 mln PLN.
Projekt WFDiF ma na celu udostępnienie szerokiej grupie odbiorców nowoczesnej, unikatowej przestrzeni do prowadzenia działalności kulturalnej i edukacyjnej, a tym samym nadanie nowego kierunku rozwoju edukacji filmowej i sektora audiowizualnego w Polsce. Strefa edukacji filmowej to przestrzeń Edukatorium wraz z parkiem filmowym – nowoczesne i innowacyjne centrum edukacji kulturalnej i filmowej, którego program kulturalny skierowany będzie do szerokiego grona odbiorców, w tym dzieci i młodzieży, uczniów i studentów, seniorów, osób ze szczególnymi potrzebami i osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym emigrantów z Ukrainy i innych krajów.
Na terenie WFDiF powstanie nowoczesna infrastruktura kultury, o szczególnym znaczeniu dla polskiej kinematografii, odpowiadająca na potrzeby współczesnych odbiorców w różnych grupach wiekowych i różnym przekroju społecznym, zapewniająca użytkownikom nowoczesne, ekologiczne, komfortowe i bezpieczne warunki korzystania z oferty, sprzyjająca zaangażowaniu społecznemu, również poprzez eliminację barier w dostępie do kultury dla osób ze szczególnymi potrzebami.
Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku
"Budowa wystawy stałej w Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie – oddziale Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku"
Przewidywany okres realizacji: II kw. 2024 - III kw. 2026
Szacunkowa całkowita wartość projektu 60,18 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 39,24 mln PLN.
Projekt jest kluczową częścią większego przedsięwzięcia polegającego na budowie Muzeum Archeologii Podwodnej i Rybołówstwa Bałtyckiego w Łebie – oddziału Narodowego Muzeum Morskiego w Gdańsku. Nowy oddział Muzeum będzie unikatowym obiektem w skali kraju, łączącym funkcje kulturalne, naukowe i edukacyjne. Został zaprojektowany z myślą o zachowaniu dla przyszłych pokoleń polskiego dziedzictwa związanego z Bałtykiem. Swoją architekturą nawiązuje do morza, piaszczystych wybrzeży i wypełnionych wiatrem żagli. Wizualnym walorom budynku będą towarzyszyć ekologiczne rozwiązania energetyczne, tak aby przy okazji dbania o zgromadzone „dobra kultury” dbać również o „dobra natury”. Głównymi założeniami wystawy stałej, planowanej do realizacji w ramach opisywanego projektu, będzie chronologiczno-tematyczne przedstawienie szerokiego spektrum zagadnień związanych z archeologicznymi badaniami podwodnymi prowadzonymi przez Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku oraz prezentacja w ujęciu wieloaspektowym tematyki polskiego rybołówstwa bałtyckiego.
Muzeum Tatrzańskie im. Dra Tytusa Chałubińskiego w Zakopanem
"Utworzenie Muzeum Taternictwa i Narciarstwa"
Przewidywany okres realizacji: III kw. 2024 - IV kw. 2027
Szacunkowa całkowita wartość projektu 14,71 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 9,71 mln PLN.
Tatry są istotnym symbolem narodowym rozpoznawalnym nie tylko przez Polaków. O Muzeum Taternictwa i Narciarstwa zabiegano od przeszło 100 lat, czując potrzebę zachowania istotnej komponenty dziedzictwa narodowego przez polskie społeczeństwo. Nowopowstająca filia stoi przed szansą systematycznego gromadzenia, badania i popularyzacji polskiego taternictwa, jako części dorobku spuścizny światowej. Tatry, odkrywane w okresie zaborów, były symbolem odradzającej się Polski.
Projekt służy wzmocnieniu tożsamości regionalnej i budowaniu społeczeństwa świadomego swojej historii, w tym tej związanej ze sportem. Zabytkowy budynek dawnej Szkoły Muzycznej, w którym planowane jest utworzenie Muzeum Taternictwa i Narciarstwa jest obiektem o wysokich wartościach architektonicznych, o których zachowanie zabiega od wielu lat lokalna społeczność.
Ta nowa filia Muzeum Tatrzańskiego będzie poświęcona bogatej historii rozwoju taternictwa i narciarstwa, co wiąże się ściśle z tematyką ekologii i potrzebą edukacji w tym zakresie. Realizacja projektu pozwoli stworzyć w sercu najwyższych polskich gór miejsce skupione wokół trzech głównych tematów: Tatr, narciarstwa i zdobywania najwyższych gór świata przez Polaków. Każdy z tych obszarów stanowi niezwykle istotny, powiązany ze sobą wątek budowania imaginarium narodowego i dotyczy spraw nie tylko regionalnych, ale przede wszystkim działań ludzi z różnych części Polski i świata.
Muzeum Podlaskie w Białymstoku
"Budowa Muzeum Błogosławionego Księdza Jerzego Popiełuszki"
Przewidywany okres realizacji: II kw. 2024 - II kw. 2026
Szacunkowa całkowita wartość projektu 56,51 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 36,61 mln PLN.
Postać ks. Jerzego Popiełuszki symbolizuje opór przeciwko komunistycznym władzom Polski Ludowej wspieranych przez Związek Sowiecki, przeciwko brutalności i zakłamaniu komunistycznego systemu, przeciw łamaniu praw człowieka, ograniczaniu jego wolności i przeciw łamaniu godności człowieka. Przekazywanie jego idei staje się także i dziś powinnością, nie tylko ze względu na uniwersalizm przekazu ks. Jerzego, szacunek dla dzieła jego życia i owoców jego śmierci, ale i ciążący na Polakach obowiązek niesienia tych idei w świat.
Celem samego Muzeum będzie gromadzenie, przechowywanie, opracowanie i udostępnianie materiałów związanych z życiem, działalnością i spuścizną błogosławionego ks. Jerzego oraz prowadzenie badań naukowych i działań edukacyjnych poświęconym czasom życia ks. Jerzego Popiełuszki. W Muzeum zostaną przedstawione: życie i działalność duszpasterska ks. Jerzego Popiełuszki, jego tragiczna śmierć i percepcja idei „Zło dobrem zwyciężaj", która stała się mottem dążeń opozycji antysocjalistycznej w Polsce w latach osiemdziesiątych XX w. Muzeum będzie obiektem o ponadczasowej formie, będzie to przestrzeń do zadumy i przemyśleń, budowania wspólnoty, upowszechniania ponadczasowych wartości, spotkań lokalnej społeczności, kształtowania środowiska naukowego i opiniotwórczego, a także oczywiście cel wizyt indywidualnych i zorganizowanych. Połączenie tradycji architektonicznej z nowoczesnością dokona się tu poprzez nawiązanie do piękna i prostoty lokalnych wzorców. Współczesna w formie bryła zespoli się z krajobrazem okolicy.
Muzeum Narodowe w Lublinie
"Tworzenie nowych ekspozycji w Muzeum Literackim w Nałęczowie – oddziale Muzeum Narodowego w Lublinie w celu budowy kulturowego centrum aktywności społecznej"
Przewidywany okres realizacji: III kw. 2024 - IV kw. 2027
Szacunkowa całkowita wartość projektu 20,29 mln PLN
Dofinansowanie z EFRR 13,15 mln PLN.
Muzeum Literackie w Nałęczowie, będące oddziałem Muzeum Narodowego w Lublinie, to dwa muzea literackie poświęcone pisarzom związanym z Nałęczowem, znajdujące się w dwóch różnych częściach miasta. Pierwszym z nich jest założone w 1928 roku Muzeum Stefana Żeromskiego w Nałęczowie, które obejmuje wybudowaną w 1905 roku letnią pracownię pisarza zwaną Chatą, z bardzo ograniczoną powierzchnią wystawienniczą. Z kolei Muzeum Bolesława Prusa, które istnieje od 1961 roku i jest jedyną w Polsce placówką muzealną poświęconą jednemu z najwybitniejszych polskich pisarzy, obecnie znajduje się w zabytkowym budynku Ochronki im. Adama Żeromskiego.
Dla prowadzenia działalności Muzeum Literackiego w Nałęczowie niezbędne jest zatem wybudowanie nowego budynku, który będzie łączył oba muzea. Powstanie dzięki temu na bazie dwóch poprzednich nowa placówka. Nowe muzeum stanie się centrum aktywności społecznej, prowadzonym we współpracy z lokalną społecznością, a także bazą dla działań społecznych całego Muzeum Narodowego w Lublinie – dla których obecnie trudno znaleźć miejsce w głównej siedzibie i pozostałych oddziałach. Będzie to pierwsze muzeum literackie wchodzące w skład Muzeum Narodowego w Lublinie poddane kompleksowej rozbudowie w odpowiedzi na nowe zadania społeczne. Stanowić będzie miejsce wypracowywania nowych metod pracy, z zaangażowaniem społeczności, z licznymi działaniami skierowanymi do grup wykluczonych, w tym osób z niepełnosprawnościami. Dzięki realizacji projektu, Muzeum Literackie w Nałęczowie będzie mogło podjąć liczne działania wśród lokalnych społeczności, tak by przyczyniać się do wzmocnienia więzi społecznych i ograniczenia wykluczenia społecznego. Jest to o tyle ważne, że obiekty objęte inwestycją znajdują się w małym ośrodku miejskim (Nałęczów) na terenie uznanym za obszar zdegradowany i podlegający rewitalizacji.
Projekt partnerski Parafii Rzymskokatolickiej pw. Św. Jana Ewangelisty w Kwidzynie (Partner wiodący) i Muzeum Zamkowego w Malborku – Oddział Zamek w Kwidzynie
"Podniesienie atrakcyjności turystycznej i ochrona Zespołu Katedralno-Zamkowego w Kwidzynie, etap I"
Wnioskowana kwota dofinansowania ze środków UE w ramach FEnIKS: 41,2 mln zł.,
Projekt swoim zakresem obejmuje Zespół zamkowo-katedralny w Kwidzynie, na który składają się dawny zamek kapituły pomezańskiej oraz Konkatedra św. Jana Ewangelisty. Czternastowieczny zespół katedralno-zamkowy w Kwidzynie stanowi wyjątkowy obiekt architektoniczno-funkcjonalny. Jest to jedyny znany z dziedzictwa średniowiecznej Europy przykład połączenia funkcji liturgicznych, który uwarunkował tak szczególne, unikatowe rozwiązania architektoniczne: połączenie monumentalnego kościoła katedralnego z czteroskrzydłową warownią, stanowiącą siedzibę kapituły pomezańskiej. Dzięki kompleksowej konserwacji całego zespołu katedralno-zamkowego możliwe będzie zaplanowanie trasy zwiedzania wspólnej dla zamku i katedry. Osią przewodnią wspólnej trasy będzie historia budowy zespołu i zachowane dziedzictwo architektoniczne średniowiecznego kompleksu. Nowe wystawy oraz internetowa baza muzealiów z wybranych kolekcji staną się główną osią dla prowadzenia edukacji muzealnej dotyczącej historii zabytku i historii regionu oraz edukacji ekologicznej. Kolejną oś edukacji muzealnej stanowić będą zbiory etnograficzne. Nawiązana zostanie m.in. współpraca z przedstawicielami lokalnych twórców i rzemieślników, wykonujących popularne historycznie na tym terenie a obecnie ginące zawody.